Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy, Habertürk’te Kübra Par’ın moderatörlüğündeki Açık ve Net yayınına konuk oldu. Bakan Ersoy Kahramanmaraş merkezli depremlerle ilgili, “Buna deprem demek doğru değil. Biz deprem değil deprem fırtınasıydı” dedi.
Depremde başta Hatay olmak üzere tarihi şehirlerle ilgili, “Turizmle ayağa kalkacak. Yıkılan oteller için de destek verilecek” ifadesini kullanan Ersoy’un açıklamalarından ana başlıklar şöyle:
“11 ili kapsayan deprem bölgesinde toplam 8 bin 500’e yakın tescilli taşınmazımız var. Mezarlık da bizim için taşımazdır. Bunun 4 bin 900 tanesi sivil mimari tescilli. Konut diye düşünebilirsiniz. Belli kısmı yıkıldı, belli ağır hasarlı. Yaklaşık yüzde 65’inde hasar oluştu. Hatay’ı baştan tarıyoruz. Bizim kültürel tescilli stoğumuz bu kadardı. 1 hafta 10 gün içinde netleşecek.
Biz afet acil önlem planını hazırladık. Hangi müzenin afete maruz kalınca hangi müzeden destek alacağını biliyor. Uzak illerden afet olabilir vs. Herhangi Ankara’dan idari merkezden talimat beklemiyorlar. İletişime geçiyorlar. Hatay, Elbistan, Adıyaman, Hatay müzelerinde deprem olduktan birkaç saat sonra hareket ettiler. Oradaki uzman personel sayısı iki katına çıkarılıyor. Onlar görev yerlerini biliyorlar. Bu bölgelerde bizim yıkılan müzemiz yok aslında.
‘Müzelerde sınavı geçtik, depreme dayanıklı yapılmış’
Hatay müzesinde sadece bir blok yer zemin çökmesi nedeniyle hasarlı. Müzelerde sınavı geçtik. Yapılan müzeler depreme dayanıklı yapılmış. Restorasyonu kötü olan ise, tescil yapı zamanında yapılmış. Zemin etüdü şart. Oraya göre binanın rölevesini değiştirmeniz gerekebilir.
Zemin etüdünde sıvılaşma varsa rölevisinde bazı değişiklikler yapılması gerekir. Askerler, güvenlik görevlileri bekçiler sahadaydı. Hırsızlık olmadı. İsrail kurtarma ekibi, sonuçta yapmaması lazım, çok değerli değildi, özel vakfa ait Tevrat’ı alıp getirmiş. Şahsi, münferit bir şey.
Tek bir olay, genele yansıtılmaması gerekir. Tabelaları koyduk, hasar tespit çalışmasına başladık. 24 Şubat’ta Hatay’a gittim. Orada bir kurul oluşturdum. Kültürel Miras Bilimsel Danışma Kurulu. Üniversiteden hocalar var. Bu bölge için bilimsel danışma kurulu oluşturduk. Gönüllülük esasında iş yapmak isteyen herkesin burada yeri var.
Hatay’ı yapı gibi görmemeniz lazım. Oranın sosyal yaşamını dikkate almanız gerekiyor. Afet Kazı Başkanlığı oluşturduk. 180 yapıda müdahiller. Üniversitelerden gelen arkeolog arkadaşlar var. O yapıların içinde kültür molozları ve değerli kültür varlıklarının olduğunu düşünüyoruz. Ekip zaten enkazda neyin nerede olduğunu biliyorlar. Girip kurtarıyorlar. Bölgede labaratuvarlar var.
Bakımı ve tamiratı yapılıyor. Mülkiyeti kamuya aitse hemen envantere alıyoruz. Taşınmayacak gibi ağır olanlar yerinde tutuluyor. Taşınabilirler en yakın, afet dışındaki yerlere kaydırılıyor. Mülkiyeti bize ait olmayanlar var. Mal sahibine soruyoruz. Yapı sahibi korumayam diyorsa, ondan izin alarak biz depolarımıza kaldırıyoruz. 80 noktada 170 personel çalışıyor. Yeniden inşa sırasında özgün malzemeleri kullanacağız. Mart sonu itibarıyla bütün kurluk varlıklarının olduğu yerlerde zemin etüdlerine başlıyoruz.
‘1 yılda olacak olan da var 5 yılda olacak olan da’
Yaklaşık Vakıflar 11 milyar civarında harcama yapacak. Başvurularımızı yaptık AB; UNESCO ve Dünya Bankası’na. Vakıfların kendi bütçesi var. 1 yılda olacak olan da var 5 yılda olacak olan da var. Sonuçta 5 yıla yayılır diye düşünüyorum. Binanın temeliyle ilgili olarak zemin altını düzgün, zemin etüdüne göre yaparsanız binada çok büyük sorunla karşılaşmayız. Afet bölgesinde yeni bir röleve merkezi kuruyoruz. Burada çok fazla iş var. Kapasiteyi 3-5 katına çıkaracağız.
Eski Hatay dediğimiz yer var. Burası çok katmanlı yapı. Arkeolojik çağlardan günümüze gelen çok fazla katman var, kültürel varlık var.
Buraya koruma planı yapılıyor, zaten ana iş bu. Bize ait olanlarda sıkıntı yok. Vakıflarla ilgili toplantı yaptık. Özel vakıfları topladım. Özel vakıflara ait olanlar var. Kimisi zengin vakıf sahipleri ‘Biz üstleniriz’ dediler. Mesela orada kilise var, altında dükkanlar var.
Kilise yıkılmış, dükkanlar yıkılmış, vakıf gelirinden olmuş. Onlara da devlet olarak destek vereceğimizi söyledik. Tecilli yapıların zemin etüdlerinin hepsini biz yapıyoruz. Gücü yetmeyenler için projeyi uzman ekiplerimiz üstleniyor. Talep etmeleri karşılığında proje çalışmalarını ücretsiz yapacağız. Özel vakıfları bu şekilde çözüyoruz. Destek lazımsa maddi destek veriyoruz.
