2 milyon 250 bin vatandaşa emeklilik yolunu açan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasası yürürlüğe girerken, EYT’liler ilgili yeni bir sorun gün yüzüne çıktı.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar, yasası kapsamında dilekçe verenlerin sayısı iki haftada 1 milyon 200 bini geçti, emeklilik kapısı açacak kritik maddeler nedeniyle iş mahkemelerine de rekor başvuru geldi.
EYT’li olabilecekler
Sabah gazetesinin haberine göre; sigorta girişi 8 Eylül 1999 tarihi öncesi olmasına karşın primi yatırılmayan binlerce vatandaş mahkemenin yolunu tuttu. Çalıştığı halde işe başlangıcı Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmeyen ya da geç bildirilen dava açarak EYT’li olabilecek.
İş Kanunu’na göre emeklilik kapısı açabilecek bazı kritik soruların yanıtları şöyle:
Örneğin, 1 Ocak 1900’Çalıştığı işyerinde sigortasız olduğu döneme ilişkin geriye doğru tescil davasında zaman aşımı süresi işlemiyor. Örneğin, bir kişi 1997’de işe başlayıp Sosyal Güvenlik Kurumu’na sigorta bildirimi yapılmasına karşın ilk prim ödemesi aynı işyerinde Ekim 1998 tarihinde başladıysa Kurum’a başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesini isteyebilir. Olumlu yanıt alamaması halinde hizmet tespit davası açabilir.
Çalışmaların belgelerle ispatlanması, sigorta müfettiş raporuyla belirlenmesi halinde hak düşürücü süre işlemiyor. İki yıl sigortasız çalıştırıldıktan sonra girişi yapılarak 10 yıl çalışıp 2022 yılından işten ayrılan 2027 sonuna kadar sigortasız çalıştığı dönem için dava açabilir.
1- Şubat 1998 yılında işe başlamama karşın sigorta girişim Aralık 2000’den sonra yapıldı. Bu dönemde çırak olduğum iddia ediliyor, dava açma hakkım var mı, EYT yasasından yararlanarak emekli olabilir miyim?
Hizmet tespit davalarında beş yıllık zaman aşımı süresi bulunuyor. Şubat 1998’de işe girmenize karşın adına prim yatırılmamış ve sıfır gün olarak çalıştırıldıysanız iki yolla hakkınızı arayabilirsiniz. Birinci adımda SGK’ya başvurarak sigorta başlangıç tarihinin düzeltilmesini talep edebilirsiniz. Olumlu yanıt gelmemesi halinde hizmet davası açabilirsiniz. Çalıştığınız iş yerinde en az bir ya da iki şahit göstermeniz davayı kazanmanıza yardımcı olur. Beş yıllık zaman aşımı süresi söz konusu olmaz. Sigorta yapılıp primlerin yatırılmadığının denetmen, müfettişlerce yapılan incelemede delillerin ortaya konması durumunda da zaman aşımı süresi işlemiyor.
2- “Günsüz işe giriş” konusunda arabulucuya başvurma zorunluluğu var mı, dava çok uzun sürer mi?
Hizmet tespit davasından önce arabulucuya gitme zorunluluğu bulunmuyor. Bu davalarda sigorta yapılmayan döneme ilişkin bordro ya da herhangi bir kayda ulaşmak büyük önem taşıyor. İş davaları muhakeme usulüne göre yaklaşık iki ayda bitiyor. Yüksek yargıya taşınması durumunda da bir ay içinde gerekçeli karar bildiriliyor.
3- Aynı işyerinden birden fazla giriş çıkışı olanların dava açma süresi ne zaman başlar?
Hizmet tespitine konu işyerinde hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içinde mahkemeye başvurulabilir. Hizmet tespit davasını kişinin kendisi vefatı halinde mirasçıları açabilir. Aynı iş yerinden birden fazla giriş çıkışı olanların dava açma süresi ise işten ilk ayrıldıkları tarihten itibaren başlar.
4- Yüksek yargının zaman aşımı konusundaki kararları çalışanlar lehine mi?
Yargıtay kararına göre aylık sigorta primleri bildirgesi 4 aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi gibi belgeleri sunan çalışanlar için hak düşürücü süre uygulanmıyor. Yüksek yargının, girişi olup da sigortası yatırılmayanlara ilişkin “giriş bildirgesinin verilmiş olması zaman aşımını kaldırır” yönünde kararı bulunuyor.
5- Borçlanmayla sigorta başlangıcı değişir mi?
Emeklilik için borçlanılan dönem, sigorta başlangıcı olarak gösterilemeyecek. Örneğin, Ocak 2001’de Emekli Sandığı Kanunu’na tabi çalışmaya başlayan bir kişi, 1996-1997 tarihleri arasında 1 yıl 6 ay olan askerlik süresini borçlanması halinde, borçlanılan bu süre toplam hizmet süresine eklenecek, ancak sigortalılık başlangıç tarihini değiştirmeyecek.
6- Yurtdışında okuyanların borçlanmaları EYT’nin kapsamını değiştirir mi?
Yurtdışında okuyanların bu döneme ilişkin borçlanmaları da sigorta başlangıcını değiştirmez. 8 Eylül 1999’dan önce sigortalı olan esnaflardan, 1 Haziran 2002 tarihi itibarıyla 3 tam yıldan az hizmeti bulunan ve yaş haddi kademelendirilmeyen sigortalılar da kadın ise 20 tam yıl, erkek ise 25 yıl koşulunu sağlamaları halinde, yaş koşulu aranmaksızın aylığa hak kazanabilecek.
7- EYT yasası çıkmadan önce dilekçe verenler için de süreç aynı mı işleyecek?
EYT kanununun yürürlüğe girmesinden iki gün önce emeklilik dilekçesi veren bir kadın çalışan 23 Mayıs 2002 itibarıyla 2 yıl 11 ay hizmeti bulunduğu ve toplam fiili hizmeti de 22 yıla ulaştığı için 15 Nisan 2023 tarihinden itibarıyla emekli aylığı bağlatabilecek.
Örneğin, 22 Haziran 1978 doğumlu, 23 Mayıs 2002 tarihi itibarıyla 6 yıl hizmeti bulunması nedeniyle 56 yaşa tabi bir erkek sigortalı, toplam 26 yıl fiili hizmeti varken 30 Aralık 2022 tarihinde istifa ederek görevinden ayrılması halinde, emeklilik dilekçesi vererek, 1 Nisan 2023 itibarıyla aylık bağlatabilecek.
8- Yıpranma payı emekliliğimi öne çeker mi?
Fili hizmet süresi zammı (yıpranma payı) prim ödeme gün sayısına ilave edilir. Yasada belirtilen oranda yaş haddinden indirilerek emeklilikte avantaj sağlar.
